Hemoragični moždani udar

Hemoragični moždani udar nastupa kao posledica hemoragije, izlivanja krvi iz krvnih sudova u moždano tkivo. To je najtežL oblik cerebrovaskularnog oboljenja, sa najvećom smrtnošću, jer tom prilikom dolazi do razaranja i moždanog tkiva i krvnih sudova. Zbog toga hemoragični udar nastupa brzo, brutalno, praćen je gubitkom svesti, paralizom jedne polovine tela i nizom drugih, teških simptoma. Najčešći uzroci hemoragije su ateroskleroza moždanih arterija i hipertenzija. Često do krvarenja dolazi zhog anomalija u građi moždanih arterija, kao što su aneurizme. Treba ipak imati u vidu da do krvarenja može doći u ređim slučajevima i usled nekih drugih oboljenja, kao što su tumori centralnog nervnog sistema, infekcije i intoksikacije, poremećaji koagulacije kod hemofilije, smanjenog broja trombocita u krvi ili upotrebe pojedinih lekova.

Kod većine bolesnika koji su pretrpeli razne oblike cerebrovaskularnog oboljenja prisutna je ateroskleroza moždanih arterija usled čega mogu nastupiti tranzitorni ishemični atak, ishemični ili hemoragični udar. Zbog toga većina utvrđenih faktora rizika, koji utiču na razvoj ateroskleroze, povećavaju rizik od moždanog udara iako se mora uzeti u obzir i prisustvo nekih drugih činilaca. Dosada su utvrđeni sledeći faktori rizika koji utiču na pojavu raznih oblika moždanog udara:

Arterijska hipertenzija je najčešće prisutna kao faktor rizika kod bolesnika sa moždanim udarom. Povišene vrednosti dijastolnog krvnog pritiska, delujući snagom mehaničkog udara, dovode do oštećenja endotela moždanih arterija usled čega dolazi do stvaranja ateroma. Pored toga što je hipertenzija uzročno povezana sa aterosklerozom, povišeni krvni pritisak deluje nezavisno od toga i u smislu povećanog rizika od prskanja zidova arterija. Studija Giforda u Engieskoj (1971), pokazala je da kod 75% bolesnika sa hemoragičnim moždanim udarom postoji hipertenzija. Poseban problem su svakako hipertenzivne krize, nagla povišenja krvnog pritiska kod hroničnih bolesnika sa hipertenzijom. Takve krize mogu prouzrokovati hipertenzivnu encefalopatiju, poremećaj svesti i nervnih funkcija, koja može predstavljati uvod u pravi moždani udar.

Seksualne razlike, u pogledu učestalosti moždanog udara, znatno su manje izražene nego u slučaju ishemičnog oboljenja srca od koga ipak oboleva više muškaraca, pogotovo u mlađim godinama. Kod moždanog udara sreće se približno ravnomerna zastupljenost oba pola.

Uticaj genetskih faktora u nastanku moždanog udara nije utvrđen sa sigurnošću i pored podataka iz raznih studija o većoj učestalosti u pojedinim porodicama.

Povišene vrednosti holesterola i LDL u krvi sigurno imaju uticaja na nastanak moždanog udara iako je taj uticaj mnogo manje izražen nego u nastanku ishemičnog oboljenja srca. Hipertenzija je kao faktor rizika daleko češće prisutna kod bolesnika sa moždanim udarom nego povišeni holesterol. U poslednje vreme ističe se značaj sniženih vrednosti HDL, lipoproteina koji štite krvne sudove od ateroskleroze, kao nezavisno^ faktora rizika za moždani udar.

Pušenje, treći veliki faktor rizika za aterosklerozu sigurno povećava rizik od moždanog udara iako se ne može po značaju uporediti sa hipertenzijom. Poznato je da nikotin i ugljen-monoksid poseduju direktni aterogeni efekat, tj. svojim direktnim dejstvom, zahvaljujući pre svega izazivanju hipoksije u zidu arterije, omogućuju stvaranje ateroma. Od ostalih efekata pušenja izgleda da najznačajniju ulogu ima podsticanje agregacije (skupljanje u gomilice) trombocita usled čega se povećava sklonost ka stvaranju tromba u moždanim arterijama.

Gojazne osobe sigurno češće stradaju od moždanog udara nego one sa normalnom težinom. Razlog treba tražiti u tome što je gojaznost često udružena sa hipertenzijom, a zatim u povećanju holesterola i LDL zbog preterano obilne ishrane.

Kod osoba koje boluju od dijabetesa redovno dolazi do oštećenja krvnih sudova. U arterijama većeg kalibra dolazi do stvaranja ateroma na isti način kao i kod osoba koje nemaju povišeni šećer u krvi. Specifična karakteristika šećerne bolesti je, pored toga, i oštećenje malih krvnih sudova, arteriola u raznim organima. Zbog ovako izražene sklonosti ka aterosklerozi kod svih dijabetičara redovno postoji visok rizik od ishemičnog oboljenja srca i moždanog udara.

Srčana oboljenja predstavljaju česti faktor rizika koji može prouzrokovati moždani udar. To posebno važi za poremećaje srčanog ritma i druga oboljenja koja stvaraju uslove za razvoj embolije u moždanim arterijama. Do pojave ishemičnog moždanog udara zbog embolije najčešće dolazi kod bolesnika sa apsolutnom aritmijom, čestom nepravilnošću srčanog rada, koja je prisutna kod velikog broja bolesnika, sa srčanim manama mitralnog ušća, bakterijskim zapaljenjem zalistaka, ugrađenim veštačkim zaliscima mitralnog iJi aortnog ušća i u toku infarkta srčanog mišića. Stoga se, baš kod ovih kategorija srčanih bolesnika, mora posebna pažnja posvetiti preventivnim merama radi sprečavanja embolije moždanih arterija.

Prisustvo aneurizmi na moždanim arterijama čest je uzrok hemoragičnog moždanog udara sa redovno teškim posledicama. Poseban problem je u tome što se radi o takvoj anomaliji razvoja arterija koja do trenutka prskanja krvnog suda ne daje nikakve simptome. Zbog toga je ovu anomaliju nemoguće utvrditi pre nego što dođe do moždanog udara.

Aneurizme su inače ispupčenja zida moždanili arterija koja nastaju zbog poremećenog razvoja i nedostatka središnjeg sloja u krvnom sudu koji se naziva tunika medija. Izgled aneurizme u krvnom sudu najčešći je u vidu ispupčenja u obliku vreće. Do krvarenja iz aneurizme može doći već u toku detinjstva, a najčešće aneurizme prskaju u dobu između 35—65. godine.

Oralna kontraceptivna sredstva spadaju danas među najčešće upotrebljavane medikamente. Smatra se da ih redovno uzima, u ovom trenutku, oko 50 miliona žena u raznim zemljama sveta. Utvrđeno je da primena ovih sredstava povećava rizik od ishemičnog oboljenja srca i svih oblika cerebrovaskularnog oboIjenja (tranzitornog ishemičnog ataka, tromboze i embolije). Taj rizik nije mali. U studiji Veseja i Dala (1969), utvrđeno je da je rizik od moždanog udara, među ženaroa koje koriste ove tablete, tačno šest puta veći u odnosu na žene koje ih ne koriste. Studija Genesa (1973), pokazala je da kod žena koje koriste tablete i puše postoji čak devetostruko veći rizik.

Dosadašnja ispitivanja nisu sigurno potvrdila koliko je vremena potrebno da prođe od početka uzimanja tableta i nastanka udara. U nekim slučajevima do moždanog udara je došlo već posle nekoliko nedelja primene tableta, ipak, češći je slučaj da se rizik povećava sa godinama života.

Prema dosadašnjim istraživanjima mehanizam kojim kontraceptivne tablete izazivaju moždani udar može biti trojak:

• poremećaj koagulacije (zgrušavanja) krvi usled čega se stvara veća sklonost ka stvaranju tromba u arterijama i venama mozga;
• uticaj na povećanje holesterola i LĐL u krvi zbog čega dolazi do ubrzanog stvaranja ateroma u arterijama;
• arterijska hipertenzija koja nastaje kod znatnog broja žena koje koriste ove tablete.

Tags:Faktori rizika, gojaznost, Hemoragični moždani udar, pusenje, simptomi, uzroci