Zapaljenja pluća (pneumonija)

Zapaljenja pluća (pneumonije) su u dobu pre primene antibiotika bila praćena veoma visokom smrtnošću koja je iznosila oko 30%. Zahvaljujući efikasnim metodama lečenja smrtnost je danas neuporedivo manja, pa ipak, u nekim slučajevima ova oboljenja još uvek mogu ugroziti život bolesnika. To naročito važi za alkoholičare, obolele od šećerne bolesti, a pogotovo za starije od 65 godina čije su odbrambene snage oslabljene. Upravo zbog toga, korisno je poiznavati uzročnike ove grupe oboljenia kao i mogućnosti prevencije i lečenja.

Prema načinu nastanka postoje dve grupe zapaljenja pluća. To su:

Primarna zapaljenja pluća, kod kojih se upala javlja na prethodno zdravim plućima i može biti prouzrokovana bakterijama, virusima, gljivicama, odnosno drugim mikroorganizmima.

Sekundarna zapaljenja pluća, koja nastaju nakon prethodnih oštećenja. To se đogađa kada se zapaljenje razvije posle hronionog bronhitisa, bronhiektazija (proširenja bronhija), u toku raka pluća i drugihbolesti. Ćeste su aspiracione pneumonije kada dolazi do udisanja u pluća sadržaja povraćenog iz želuca, krvi, nekog stranog tela, itd.

Znatan broj slučajeva zapaljenja pluća izazvan je bakterijama. Ranije je daleko najčešći uzročnik bolesti bila bakterija pneumokok, danas taj uzročnik nije više toliko čest, pa su bakterijska zapaljenja pluća obično prouzrokovana raznim sojevima streptokoka, stafilokoka, klebsielom pneumonije i hemofilusom influence. Zapaljenja pluća izazvana stafilokokama često su udružena sa infekcijom virusom influence ili sa pojavom sepse koja je izazvana ovim tipom bakterija. Zapaljenja koja izaziva bakterija klebsiela pneumonije najčešće se javljaju kod alkoholičara i dijabetičara, imaju zbog toga posebno težak tok i praćena su, još i danas, ne tako malorn smrtnošću. Zapaljenja koja izaziva ’hemofilus influence javljaju se češće kod dece i omladine, a kod odraslih prvenstveno kod bolesnika koji boluju od hroničnog bronhitisa sa emfizemom. Jedan broj zapaljenja pluća prouzrokovan je tzv. gramnegativnim klicama (sve bakterije se prema načinu bojenja dele na grampozitivne i gramnegativne).

To su ešerihija koli, proteus, pseudomonas i još neke bakterije. Infekcije ovim bakterijama naročito se razvijaju nakon aspiracije stranog sadržaja, traheotomije (ugrađivanje cevi kroz traheu radi sprečavanja ugušenja bolesnika kod pojedinih stanja), poremećaja ventilacije pluća i lečenja lekovima koji suzbijaju imunitet. Poslednjih godina otkriveni su i drugi mikroorganizmi iz grupe ba-kterija koji dosada nisu bili poznati. To su legionela pneumonija, izazivač poznate epidemije »legionarske pneumonije« od koje je u SAD 1976. go-dine umrlo više stotina osoba — veterana Američke legije, zatim agens pitsburške pneumonije, oboIjenja sa đosta sličnim karakteristikama. U našoj zemlji ove vrste bakterijsikih infekcija nisu poznate.

Drugu veliku grupu zapaljenja pluća izazivaju virusne imfekcije. Najčešći izazivači su virusi influence A, B, C, parainfluence, adenovirusi, respiratorni sincicijalni virus, m-ikoplazma pneumonije i hlamidije, mikroorgamizmi koji su prelaz između bakterija i virusa. Većina virusa obično prouzrokuje zapaljenja pluća blagog ili srednje teškog toka. Virusne infekcije kod bolesnika sa oštećenim imunitetom mogu, međutim, prouzrokovati veoma teška zapaIjenja, kao što je slučaj sa infekoijama citomegalovirusom.

Uzročnici zapaljenja pluća mogu biti i infekcije gljivicama, kao što su aspergulus fumigatus, kamdida albikans, histoplazmoza, kokcidiomikoza i dr. To važi i za parazitarne infekcije, kao što su amebijaza, toksoplazmoza, pneumoeiistis karinii, askaris, stromglioides i dr.

Znaci zapaljenja pluća zavise od vrste bolesti kojih, s obzirom na znatan ‘broj izazivača, ima dosta. To su najčešće kaša-lj, sa iskašljavanjem ispljuvka različitog karaktera, -nedostatak vazduha i visoka temperatura. Mog-u biti i bolovi u grudima, iskašljavamje krvi, ubrzano disanje, plavičasta prebojenost usnica, ušiju, nosa (cijanoza), ubrzani rad srca i još niz drugih znakova.

Sigurna dijagnoza u nejasnim slučajevima postavlja se rendgenskim pregledom grudnog koša. Pregled ispljuvka je neophodan radi utvrđivanja bakterijskog izazivača i određivanja antibiograma, osetljivosti na pojedine antibiotike. Virusološke analize u krvi omogućuju identifikaciju virusa koji prouzrokuje zapaIjenja.

Povoljan tok zapaljenja pluća kođ najvećeg broja uspešno lečenih bolesnika može biti pogoršan nizom teških komplikacija, koje zapravo i ugrožavaju život osoba sa visokim rizikom, među koje posebno spadaju osobe starijeg životnog doba. To su apsces (stvaranje šupljine u plućnom tkivu ispunjene kolekcijom gnoja), ciroza pluća (stvaranje većih količina vezivnog tkiva na mestu oštećenja), empijem pleure (prodor gnoja u pleuralnu šupljinu), popuštanje srčanog mišića, progresivni pad krvnog pritiska sa pratećim stanjem šoka, apscesi u udaljenim organima, endokarditis, tj. zapaljenje srčanih zalistaka i dr.

Pojava pojedinih oblika zapaljenja pluća, znaci bolesti i tok, zavise najviše od vrste uzročnika koji je prouzrokovao oboljenje.

Zapaljenja izazvana pneumokokom danas su znatno ređa nego ranije. Najčešće se pojavljuju u zimu i rano proleće. Znatno češće obolevaju muškarci i to u svim životnim dobima. Zapaljenje najčešće zahvata jedan čitav plućni režanj (lobus), pa se stoga i naziva lobarna pneumonija. Teški oblici bolesti, sa mogućim smrtnim ishodom, viđaju se kod starijih osoba, dijabetičara, alkoholičara, obolelih od hroničnog bronhitisa, ciroze jetre, bubrežne insuficijencije, malignih oboljenja i bolesnika kod kojih je iz raznih razloga izvađena slezina.

Zapaljenja pluća izazvana bakterijom starilokokus aureus spadaju, takođe, u teže oblike bolesti. Obično se javljaju kao komplikaoija virusnih infekcija u epidemijama influence (naročito influenca tip A). U nekim slučajevima tok ovih zapaljenja pluća može biti veoma rđav sa visokim rizikom od smrtnog ishoda.

Zapaljenja pluća izazvana tzv. gramnegativnim bakterijama obično nastaju kao posledica infekcije u bolničkim uslovima. Smatra se da su bar 2 od 3 smrtna ishoda od zapaljenja pluća u bolnicama izazvana ovim bakterijama. Posebno težak tok ima zapaljenje koje izaziva klebsiela pneumonije sa čestom pojavom u starijim godinama, kod alkoholičara, dijabetičara, srčanih bolesnika, bolesnika sa malignim tumorima i sa ranije nastalim oštećenjima pluća. Zapaljenje izazvano ovom bakterijom često izaziva mnogobrojne ‘komplikacije, naročito prodor gnojnih kolekcija u pleuralnu šupljinu (empijem pleure). U toku bolesti bolesnici često iskašljavaju krvav ispljuvak. Kod bolesnika sa leukemijom i sa smanjenim brojem leukocita (usled primene lekova za suzbijanje imuniteta i drugih uzroka) postoji posebna sklonost ka zapaljenju koje izaziva bakterija pseudomonas, takođe sa veoma teškim tokom.

Sva zapaljenja pluća prouzrokovana gljivicama, takođe, po pravilu imaju težak tok i stvaraju znatne probleme u lečenju. Ova grupa zapaljenja pretežno se pojavljuje kod bolesnika sa posebnom sklonošću, obolelih od dijabetesa, malignih oboljenja (posebno kod onih koji primaju citotoksične lekove i lekove za suzbijanje imuniteta zbog čega dolazi do pada leukocita u krvi). To važi i za zapaljenja izazvana parazitima, kao što su amebijaza, toksoplazmoza i niz drugih. Parazit pneumocistis karinii izaziva teška zapaljenja pluća kod osoba sa jako oslabljenim imunitetom. To se naročito dešava kod bolesnika sa bolešću zvanom AIDS (SIDA), odnosno stečeni imunodeficitarni sindrom.

Za pravilno lečenje zapaljenja pluća izazvanih bakterijama neophodno je potrebno, pregledom ispljuvka u laboratoriji, utvrditi mikroorganizam, uzročnik bolesti. U tom slučaju može se sprovesti uspešno lečenje antibioticima i to za svaki uzročnik onim lekom koji ima najbolji efekat. Na sledećoj tabeli su prikazani najčešći uzročnici zapaljenja pluća u našoj sredini i lekovi koje treba primeniti u tom slučaju.

Kod zapaljenja pluća izazvanih virusom zasada još uvek nisu pronađena efikasna specifična sredstva koja bi uništavala ovu grupu mikroorganizama. U praksi, lekari i kod ovih zapaljenja često prepisuju bolesnicima antibiotike da bi se sprečile super infekcije bakterijama. To se može preporučiti pogotov© ako se radi o starijim, teško iscrpljenim osobama, bolesnicima sa smanjenim imunitetom, dijabetičarima itd. Ostale terapijske mere uključuju mirovanje, stalnu kontrolu lekara, primenu sredstava protiv kašlja, kiseonik, po potrebi lekove za jačanje srčanog rada.

Tags:bolest, lečenje, oporavak, pneumonija, simptomi, upala pluća, uzrok, Zapaljenja pluća