Uticaj stresa na srce
Život današnjeg čoveka je takav da se on nalazi sve češće izložen delovanju emocionalnog stresa. Dosada je utvrđeno da izloženost stresu može prouzrokovati niz organskih oboljenja kao što su »stresni ulkus«, hipertireoza i dr., a posebna pažnja istraživača bila je usmerena na srce i krvne sudove.
Delovanje emocionalnog stresa na srce dosta je složeno i može se objasniti na tri načina:
a. — Najvažniji mehanizam kojim stres deluje jeste povećano lučenje kateholamina, materija koje se oslobađaju iz srži hadbubrežne žlezde i na završecima nerava adrenergičnog nervnog sistema. To su hormoni dopamin, noradrenalin i adrenalin. Ove materije dovode do ubrzanog srčanog rada i povišenja krvnog pritiska. Pored toga, dovode i do povećanog oštećenja endotela koronarnih arterija između čijih ćelija prodire holesterol iz krvne struje i počinje da se taloži unutar zida.
Potvrda ovog mehanizma nađena je u nizu ispitivanja kod osoba izloženih stresu, u čijoj krvi su utvrđene veoma visoke koncentracije kateholamina. Poznato je da srce osobe pod uticajem stresa reaguje veoma velikim ubrzanjem. Ispitivanje Tagarta (1971) je pokazalo da kod vozača vozila u gradskom saobraćaju u pojedinim periodima dolazi do ubrzanja srčanog rada do 140 u minutu. Kod vozača trkačkih automobila pred trku i kod padobranaca neposredno pred iskakanje ubrzanje srčanog rada je iznosilo kod nekih pojedinaca 180—200 u minutu.
b. — Kod osoba izloženih hroničnom uticaju jedne stresne situacije, preko jednog dosta složenog mehanizma čije pojedinosti uostalom nisu potpuno ni utvrđene, dolazi do povećanja LDL i holesterola u krvi.
Veruje se da ova dva mehanizma, delovanja kateholamina i povećanje holesterola, mogu, nezavisno od prisustva drugih faktora rizika, prouzrokovati razvoj ateroma kod osoba koje su duže vremena izložene stresu. Zasada ipak ne postoje rezultati nijedne veće epidemiološke studije koja bi mogla da potvrdi ovu pretpostavku. Iz razumljivih razloga mnogo je teže sprovesti takvu studiju nego ispitivanje uticaja pušenja, povišenog holesterola i dr. Saznanja o delovanju stresa na srce dosada se zasnivaju na eksperimentima i ograničenim kliničkim pokusima.
c. — U stanju stresa, verovatno zbog uticaja kateholamina, postoji ubrzana agregacija trombocita. Verovatno je da i ovaj faktor iriože doprineti stvaranju ateroma u arterijama.
Iako još uvek ne postoje detaljne epidemiološke studije, sprovedeno je niz istraživanja koja pokušavaju da objasne vezu između stresa i pojave ishemičnog oboljenja srca. Man (1965) je vršio ispitivanje u istočnoafričkom plemenu Masai, čija se ishrana sastoji iz veHkih količina životinjskog mesa i mlečnih proizvoda. Odsustvo ishemičnog oboljenja srca u populaciji istraživač tumači, pre svega, izostankom klasičnih stresova tipičnih za razvijeno društvo.
Froberg (1969) je vršio ispitivanje kod grupe švedskih oficira, koji su bili izloženi stresu na taj način što su podvrgnuti takvim aktivnostima koje su im potpuno onemogućile san u toku 72 sata. Nakon toga, nađene su ozbiljne promene na elektrokardiogramu kakve se viđaju kod bolesnika sa anginom pektoris. Ove promene su objašnjene povećanim koHčinama kateholamina koje su utvrđene kod ispitanika u krvi i urinu.
Posebnu pažnju zahteva uticaj stresa na pojavu raznih poremećaja srčanog ritma. Zbog lučenja velikih količina kateholamina u stanju stresa mogu nastati ekstrasistole, a utvrđeni su i teži poremećaji, kao paroksizmalne tahikardije. Stresne situacije naročito često provociraju pojavu ovakvih poremećaja kod osoba kod kojih već postoji izražena ateroskleroza koronarnih arterija. Zbog smanjenog transporta kiseonika srčani mišić je tada posebno razdražljiv i sklon pojavi poremećaja ritma.
Laun (1978) je izvršio zanimljiv eksperiment. Grupu pacova je pomoću serija zvučnih i svetlosnih signala podvrgao stresu. Pokazalo se da je u tom stanju znatno snižen prag srčanog mišića za nastanak najtežeg poremećaja srčanog ritma, smrtonosne fibrilacije komora. Ako se rezultati ovog eksperimenta pokušaju primeniti na čoveku, onda proizilazi da osobu u stanju stresa može zadesiti i naprasna srčana smrt, zbog fibrilacije. Osobe sa izraženom aterosklerozom pogotovo su sklone ovakvim najtežim, smrtonosnim poremećajima ritma.
Subscribe
If you enjoyed this article, subscribe to receive more just like it.
